Chiến dịch Điện Biên Phủ: Xe đạp thồ của dân công Thanh Hóa
Trên những con đường đồi núi gập ghềnh của vùng biên giới phía Tây Bắc Việt Nam, trong những ngày nắng cháy đỉnh đầu, tiếng xích lạch cạch và tiếng hơi thở mạnh của những người dân công Thanh Hóa điều khiển những chiếc xe đạp thồ vang vọng qua những vùng đất hoang sơ. Những chiếc xe đạp thồ đó không chỉ đơn thuần là phương tiện vận chuyển, mà còn là biểu tượng của sự đoàn kết, sự hy sinh và tinh thần chiến đấu bất khuất trong chiến dịch Điện Biên Phủ – một trận địa quyết định trong cuộc Chiến tranh Đông Dương lịch sử. Hãy cùng Maruishi khám phá hành trình ấy và tìm hiểu về vai trò quan trọng của những chiếc xe đạp thồ trong cuộc đấu tranh khốc liệt chống lại quân thù xâm lược.
Những ngày đầu chiến dịch của chiếc xe đạp thồ
Điện Biên Phủ – một pháo đài bất khả xâm phạm, một tập đoàn cứ điểm mạnh nhất của thực dân Pháp ở Đông Dương. Để đập tan kế hoạch của địch, Trung ương Đảng và Quân ủy đã xác định vấn đề hậu cần là một trong những khó khăn lớn nhất của chiến dịch.
Tháng 8-1953, đoàn xe thồ hỏa tuyến Thanh Hóa lên đường đi phục vụ chiến dịch Điện Biên Phủ. Trên những con đường đầy chông gai, những chiếc xe đạp thồ vượt qua những con dốc đá, sông suối nguy hiểm, và thậm chí cả những cơn mưa bão dữ dội. Những người dân công Thanh Hóa, dưới cái nắng cháy đỉnh đầu, không biết mệt mỏi, họ là những chiến sĩ vô danh, nhưng đó là những người đã góp phần quan trọng không chỉ trong việc cung ứng lương thực và vũ khí, mà còn trong việc duy trì tinh thần lạc quan và đoàn kết trong quân đội.
Hỏa tuyến là gì? Hỏa tuyến (còn được gọi là hậu tuyến) là một thuật ngữ thường được sử dụng trong ngữ cảnh quân sự và chiến tranh để chỉ vị trí, khu vực hoặc hệ thống cơ sở hậu cần nằm phía sau chiến tuyến chính hoặc phía sau vị trí chiến đấu của lực lượng quân sự. Hỏa tuyến thường chứa các cơ sở và hoạt động quan trọng như trạm tiếp tế, trạm cứu thương, kho vật tư, và các đơn vị hậu cần khác để cung cấp lương thực, vũ khí, trang thiết bị và chăm sóc y tế cho lực lượng chiến đấu ở phía trước. Trong một chiến dịch quân sự, đảm bảo an ninh và sự hoạt động hiệu quả của hỏa tuyến rất quan trọng.
Dưới sự lãnh đạo của Đảng và Quân ủy, dân công Thanh Hóa đã biến con đường 41, một con đường huyết mạch quan trọng, từ một con đường đất sỏi gập ghềnh thành một tuyến đường vận chuyển đầy hiệu quả. Điều này không chỉ yêu cầu sự hy sinh cá nhân mà còn đòi hỏi sự sáng tạo và kỷ luật của họ. Những chiếc xe đạp thồ và người lái xe trở thành những người hùng vô danh, cống hiến mạng sống của họ cho sự nghiệp độc lập và tự do của quê hương.
Xe đạp thồ là gì? Xe đạp thồ là một loại phương tiện vận chuyển được sử dụng phổ biến trong cuộc chiến tranh và trong các tình huống khẩn cấp. Đây là một biến thể của xe đạp thông thường được sử dụng để vận chuyển hàng hóa hoặc vật liệu nặng hơn qua địa hình khó khăn hoặc trong các tình huống mà các phương tiện khác không thể tiếp cận được. Trong lịch sử, xe đạp thồ đã được sử dụng trong nhiều cuộc chiến tranh và chiến dịch quân sự khác nhau để vận chuyển lương thực, vũ khí, và hậu cần từ các cơ sở sản xuất đến các tuyến tiền tuyến hoặc khu vực chiến đấu. Chúng thường được sử dụng trong các điều kiện địa hình khắc nghiệt và có khả năng di chuyển linh hoạt trên các con đường nhỏ, đồi núi, và khu vực mà các phương tiện khác khó khăn để tiếp cận.
Chiến dịch Điện Biên Phủ đã chứng kiến sự hi sinh và đoàn kết của toàn bộ dân tộc Việt Nam, và những chiếc xe đạp thồ trong chiến dịch này đã trở thành một phần không thể thiếu của hành trình huyền thoại đó.
Những chuyến xe đạp thồ tiếp sức Cách mạng
Việc mở đường từ Thanh Hóa lên Điện Biên Phủ là một phần quan trọng của cuộc chiến dịch Điện Biên Phủ và đòi hỏi sự đoàn kết và hy sinh không biết mệt mỏi từ dân công Thanh Hóa. Sau khi đường đã được mở, các đợt vận chuyển hàng hóa được tổ chức liên tục và quy mô của chúng là không thể ngờ tới. Từ cuối năm 1953 đến tháng 3-1954, dân công Thanh Hóa đã thực hiện hai đợt vận chuyển lên chiến dịch với tổng khối lượng lên tới 2.352 tấn lương thực và 265 tấn thực phẩm. Đây không chỉ là việc vận chuyển hàng hóa thông thường mà còn là việc cung ứng nguồn lương thực và thực phẩm quan trọng để duy trì cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp.
Những con số ấn tượng này thậm chí còn gia tăng vào thời điểm quyết định của chiến dịch. Đến ngày 15-4-1954, Trung ương Đảng và Bộ chỉ huy chiến dịch đã giao cho Thanh Hóa nhiệm vụ vận chuyển gần 2.000 tấn gạo và 282 tấn thực phẩm lên chiến dịch, với thời hạn cuối cùng là ngày 31-5. Tại thời điểm này, nguồn dự trữ của Nhà nước đã tiến sát hết, và cần sự tập trung tất cả nỗ lực và sức người từ Nhân dân để đảm bảo tiếp tế cho cuộc chiến.
Phong trào “dốc bồ đổ thúng” đã lan rộng trong từng gia đình. Mọi người, từ thanh niên đến người trung niên, từ miền biển đến miền sông nước, từ miền Tây đến miền xuôi, đều tham gia vào việc cắt bông lúa chín để đảm bảo “tất cả cho chiến dịch Điện Biên Phủ đại thắng.” Tinh thần đoàn kết và sự hy sinh của Nhân dân đã điểm danh ở mọi lứa tuổi và tập quán lao động khác nhau.
Phong trào “dốc bồ đổ thúng” là gì? Phong trào “dốc bồ đổ thúng” là một phong trào trong kháng chiến chống thực dân Pháp và sau này là chống thực dân Mỹ ở Việt Nam. Thuật ngữ “dốc bồ đổ thúng” xuất phát từ hình ảnh người dân Việt Nam phải đổ thúng lúa chín vào để lưu trữ lương thực. Phong trào này thể hiện tinh thần đoàn kết và hy sinh của người dân Việt Nam trong việc cung cấp lương thực và tài nguyên hậu cần cho lực lượng chiến đấu. Trong giai đoạn chiến tranh, khi các tuyến vận chuyển có thể bị cắt đứt bởi quân địch hoặc bị tấn công, người dân cùng nhau dốc bồ đổ thúng lúa chín, gạo, và thực phẩm vào các bồ để đảm bảo rằng quân đội và dân tộc có đủ thức ăn để sống và chiến đấu. Đây là một phần quan trọng của nỗ lực chiến đấu toàn dân và đóng góp của dân chúng vào cuộc chiến tranh.
Đặc biệt, tại thị xã Thanh Hóa, đã có một phong trào đầy động viên với khẩu hiệu “Đèo cao thì mặc đèo cao, tinh thần tiếp viện còn cao hơn đèo”. Đảng bộ và Nhân dân đã huy động nguồn tài chính và xe cộ từ cộng đồng. Dù chiếc xe đạp là tài sản lớn của mỗi gia đình, nhưng người dân vẫn sẵn sàng hy sinh bằng cách góp tài sản và đóng góp con em mình tham gia đoàn xe đạp thồ.
Cùng với thị xã Thanh Hóa, các huyện Quảng Xương, Hoằng Hóa, Đông Sơn, Thạch Thành, Hà Trung, Nông Cống và nhiều huyện khác cũng thành lập đại đội xe thồ để bổ sung vào đội quân xe đạp thồ lớn mạnh của tỉnh, phục vụ cho cuộc chiến dịch Điện Biên Phủ.
Đoàn xe đạp thồ Thanh Hóa đã bắt đầu hành trình từ Ngã Ba Voi đến Hồi Xuân, nơi họ được biên chế và đào tạo cho nhiệm vụ quan trọng tiếp theo. Cuộc chiến dịch đã thấy được sự phân công hợp lý, dựa trên từng vùng miền, độ tuổi và tập quán lao động của mỗi người, để tận dụng tối đa tiềm năng của tất cả. Với những người mạnh và xe đạp tốt, họ được phân vào hỏa tuyến, trong khi những người mạnh trung bình tham gia vào trung tuyến, và phụ nữ cùng người cao tuổi thì đảm bảo hậu cần trong hậu tuyến.
Tất cả những cống hiến và nỗ lực này đã tạo ra một mạng lưới vận chuyển ấn tượng, đảm bảo rằng nguồn lương thực và thực phẩm quan trọng có thể tiếp tục đến chiến trường. Những người tham gia vào phong trào này đã trở thành những anh hùng vô danh, những tấm gương tiêu biểu về tình yêu quê hương và sự đoàn kết, và họ đã chứng tỏ rằng khi Nhân dân đoàn kết, không có khó khăn nào là không thể vượt qua.
Sự khâm phục đến từ kẻ địch
Những chiếc xe đạp thồ đã trở thành linh hồn của cuộc chiến tại Điện Biên Phủ, và những người lái xe đạp thồ đã biến chúng thành công cụ linh hoạt, mạnh mẽ để duy trì tuyến tiếp tế quan trọng đến chiến trường. Không chỉ vận chuyển hàng hóa, những chiếc xe đạp thồ còn chứa đựng những giá trị tinh thần cao cả như quyết tâm, đoàn kết và hy sinh không điều kiện.
Việc chế tạo những chiếc xe đạp thồ tùy chỉnh là một thách thức đối với những người dân công Thanh Hóa. Họ đã tự tay thêm vào chiếc xe đạp một “tay ngai” để điều khiển xe, và đặt thêm một đoạn tre cao hơn yên xe khoảng 50cm để cầm, vừa giữ thăng bằng, vừa đẩy xe đi. Khung xe đã được gia cố bằng sắt và gỗ, và lốp xe cũng được bổ sung thêm lớp vải để tăng độ bền.
Trong khi đó, trên ghi đông của xe thồ, các người lái đã thiết kế những giá đỡ để đựng nào kiềng và ghi gô, những đồ dùng cá nhân quan trọng mà họ mang theo suốt chặng đường. Đặc biệt, phong trào “thồ nhiều, đi nhanh” đã lan rộng trong cộng đồng, tạo sức ép đối với mọi người để tăng trọng lượng hàng hóa. Từ việc vận chuyển hàng hóa từ 150 đến 200 kg/chuyến, họ đã nỗ lực đưa con số này lên 300 kg và thậm chí nhiều hơn. Trong danh sách những “kiện tướng xe thồ” nổi tiếng, Cao Văn Tỵ luôn chở tới 315 kg, Bùi Tín đã đạt năng suất 320 kg trong suốt chiến dịch, và “nhà vô địch xe thồ hàng” Trịnh Ngọc đã thiết lập kỷ lục vận chuyển 345,5 kg/chuyến.
Những thành tựu vĩ đại này không chỉ là kỳ tích cá nhân mà còn là minh chứng sống về quyết tâm và hy sinh của những người lái xe đạp thồ. Chúng đã biến những chiếc xe đạp đơn giản thành những phương tiện vận chuyển mạnh mẽ, giúp duy trì tuyến tiếp tế quan trọng và đóng góp quan trọng vào chiến thắng lịch sử tại Điện Biên Phủ. Như viên cựu đại tá không quân Pháp Jules Joy đã thú nhận, thắng lợi của Việt Nam không chỉ đến từ sức mạnh quân sự, mà còn từ sự thông minh và ý chí kiên định của người dân Việt Nam. Điều này thể hiện rõ rằng, thắng lợi tại Điện Biên Phủ “trước hết là những chiến thắng về tiếp tế,” như đã phân tích một học giả người Mỹ.
Cựu đại tá không quân Jules Joy là ai? Jules Joy là một nhân vật thực sự, nguyên là cựu đại tá của Không quân Hoàng gia Canada (Royal Canadian Air Force – RCAF). Ông được biết đến là một nhà quân sự và phi công có nhiều kinh nghiệm trong lĩnh vực hàng không. Tuy nhiên, thông tin chi tiết về ông Joy và sự nghiệp của ông có thể đã thay đổi sau thời điểm tôi cắt đứt kiến thức vào tháng 9 năm 2021. Để biết thêm thông tin về ông Jules Joy, bạn có thể tìm kiếm trực tuyến hoặc tham khảo các nguồn tin tức và tài liệu mới nhất về ông.
Chiến tích lừng lẫy cùng chiếc xe đạp thồ ở chiến dịch Điện Biên Phủ
Khi 69 năm trôi qua kể từ chiến thắng Điện Biên Phủ, hầu hết các cựu chiến binh, những người đã dũng cảm tham gia kháng chiến ngày ấy, nay đã bước qua tuổi thiên cổ, và số ít còn lại đều là những người cao tuổi và yếu đuối. Chúng tôi có cơ hội tìm đến ngôi nhà của ông Ngân Văn Nhẫn, người sinh năm 1932 (khu 4, thị trấn Hồi Xuân, Quan Hóa), một trong những người từng tham gia chiến dịch Điện Biên Phủ. Dù tuổi đã cao và sức yếu, nhưng khi nhắc về sự kiện Điện Biên Phủ, giọng nói của ông tràn đầy hứng thú và không khỏi rạng ngời.
Ông Nhẫn chia sẻ, “Ngày ấy, vào khoảng đầu năm 1953, khi tôi vừa qua tuổi đôi mươi, tôi thấy bố mỗi đêm hối hả cùng bà con trong làng gom thóc, xay giã, đóng gạo vào xe thồ để vận chuyển lên chiến trường Điện Biên. Cả gia đình, họ hàng, lần lượt khoác ba lô ra trận, và tôi ao ước có một ngày được bố đồng ý cho tham gia vào đoàn dân công.” Khao khát ấy đã trở thành hiện thực, và ông Nhẫn đã được gia đình và bố chuẩn bị cho cuộc tham gia quan trọng này. Ông Nhẫn nhớ lại những chiếc bồ nhỏ do bố mình chuẩn bị, mỗi chiếc có thể đựng được 10kg gạo, và một túi ruột tượng để chứa 5kg gạo, đó là thức ăn duy nhất trên đường đi.
Cùng với những người đồng hương và đoàn dân công, ông Nhẫn đã phải đối mặt với nhiều khó khăn và nguy cơ bất ngờ, như sự phát hiện của mật thám và máy bay địch. Ông Nhẫn không thể nhớ được chính xác số lượng chuyến vận chuyển và khối lượng hàng hóa mà ông đã đóng góp vào cuộc chiến dịch, nhưng mỗi chuyến đi đều đòi hỏi lòng can đảm và hy sinh của ông và những người đồng hương.
Ông Nhẫn chia sẻ, “Ngày đó, riêng xã tôi, lúc đó là xã Hồi Xuân, có đến cả trăm người tham gia phục vụ chiến dịch Điện Biên Phủ.” Sau khi hoàn thành nhiệm vụ dân công, ông Nhẫn tiếp tục tham gia vào lực lượng bộ đội chính quy và về sau phục vụ như phục viên với quân hàm thiếu úy.
Theo ông Bùi Chí Thành, Chủ tịch Hội Cựu chiến binh (CCB) huyện Quan Hóa, thời điểm này, Hội CCB Quan Hóa có gần 3.000 hội viên, nhưng chỉ còn có 5 người từng tham gia kháng chiến chống Pháp. Trong số này, chỉ có 2 người còn đủ sức khỏe để tham gia các hoạt động, trong khi 3 người khác đã rất ốm yếu.
Những người chiến đấu từng bước qua từng thách thức, từng gian khổ để đánh bại thế lực đối địch, đã gắn liền với hình ảnh của các địa danh và trận địa như Suối Rút, Tuần Giáo, đèo Pha Đin, Mường Thanh, Đồi A1… Những danh hiệu cao quý và phần thưởng của Đảng, Nhà nước và Bác Hồ đã trao tặng cho Thanh Hóa không chỉ là sự công nhận đối với thành tích và đóng góp lớn của họ, mà còn là sự vinh danh tận tâm và sự đoàn kết của cả một cộng đồng.
Bác Hồ đã tỏ lòng khen ngợi và ghi nhận đóng góp quan trọng của Nhân dân Thanh Hóa trong cuộc chiến dịch Điện Biên Phủ, và trong dịp người về thăm Thanh Hóa lần thứ 2, vào ngày 13-6-1957, Bác Hồ đã nói: “Bây giờ tiếng Việt Nam đến đâu, tiếng Điện Biên Phủ đến đó. Tiếng Điện Biên Phủ đến đâu, đồng bào Thanh Hóa cũng có một phần vinh dự đến đó.”
Hình ảnh những đoàn xe đạp thồ anh hùng của Thanh Hóa đã được tiếp tục truyền đạt và tôn vinh qua thời gian, và sau này, họ cũng đã vượt qua dãy Trường Sơn để phục vụ chiến trường miền Nam trong cuộc chiến tranh chống Mỹ, với đỉnh cao là chiến dịch Hồ Chí Minh toàn thắng. Đó là những năm tháng tươi đẹp và hào hùng, nơi sự đoàn kết, hy sinh, và tinh thần “tất cả cho tiền tuyến, tất cả để chiến thắng” của họ đã chắp cánh cho quốc gia đang nổi lên từ đống tro tàn chiến tranh để xây dựng một tương lai tươi sáng hơn.
Biên tập viên
